Mae'n ofynnol yn ôl y gyfraith i Awdurdodau Lleol, gwasanaethau brys ac ymatebwyr eraill ffurfio Fforymau Lleol Cymru Gydnerth (yn seiliedig ar ardaloedd heddluoedd) i gynllunio ar y cyd ar gyfer argyfyngau, ymateb iddyn nhw ac adfer ar eu hôl.
Mae Fforymau Lleol Cymru Gydnerth yn bartneriaethau aml-asiantaeth sy'n cynnwys cynrychiolwyr o ymatebwyr categori 1. Caiff Fforymau Lleol Cymru Gydnerth eu cefnogi gan ymatebwyr categori 2 ac maen nhw hefyd yn gweithio gyda’r sectorau milwrol a gwirfoddol. Mae Fforymau Lleol Cymru Gydnerth yn anelu at gynllunio a pharatoi ar gyfer digwyddiadau lleol ac argyfyngau trychinebus. Maen nhw’n gweithio i nodi risgiau posib ac yn creu cynlluniau brys i naill ai atal neu liniaru effaith unrhyw ddigwyddiad ar eu cymunedau lleol.
Serch hynny, bydd datblygu'r gallu i helpu ei gilydd ar lefel leol o gymorth os bydd y gwasanaethau brys yn cael eu gorlethu yn yr ymateb cychwynnol. Gallai hefyd leihau effaith yr argyfwng ar y gymuned.
Mae Fforwm Cydnerth Lleol Dyfed Powys yn cwmpasu siroedd Sir Gâr, Ceredigion, Sir Benfro a Phowys. Prif Gwnstabl Heddlu Dyfed Powys sy’n cadeirio’r prif grŵp. Mae amrywiaeth o grwpiau ac is-grwpiau yn adrodd i Fforwm Cydnerth Lleol Dyfed Powys a sefydlwyd i ymgymryd â gweithgareddau penodol. Caiff swyddogion o'r Awdurdodau Lleol eu cynrychioli ar bob un o'r grwpiau. Nid yw Fforymau Lleol Cymru Gydnerth yn gyrff statudol.
Asesiad Risg – Cofrestr Risgiau Cymunedol
Mae ymatebwyr Categori 1 a 2 wedi cynhyrchu cofrestr risgiau cymunedol sy'n cwmpasu ardal Dyfed Powys. Mae'r gofrestr yn rhestr o risgiau a allai achosi argyfwng yn ardal Dyfed Powys. Nid yw cynnwys risg ar gofrestr risg gymunedol yn golygu y bydd yn digwydd. Mae'n golygu ei fod yn cael ei gydnabod fel posibilrwydd a bod sefydliadau wedi gwneud trefniadau i gynllunio ar gyfer ymateb i'r digwyddiad ac i leihau ei effaith. Mae asesiadau risg Dyfed Powys yn cael eu diweddaru’n flynyddol, neu yn ôl yr angen os yn gynt, ac yn ystyried y ddau ganllaw cenedlaethol ynghyd â gwybodaeth ac arbenigedd lleol ar draws ein hardal. Yna rhoddir y wybodaeth hon i bartneriaid proffesiynol Fforwm Lleol Cymru Gydnerth i asesu, trafod a gweithredu er mwyn gwella ein gallu i ymateb i unrhyw fath o sialens sy’n tarfu.
Mae’r risgiau allweddol yn cynnwys:
Ffliw Pandemig
Llifogydd
Tywydd Garw
Colli seilwaith
Llygredd
Clefyd anifeiliaid
Digwyddiadau diwydiannol
Digwyddiadau trafnidiaeth
Cynllunio at Argyfyngau
Mae cynllunio at argyfyngau yn broses aml-asiantaeth gynhwysfawr i adnabod ac asesu risgiau perthnasol, i gynllunio a pharatoi, i hyfforddi ac ymarfer, i liniaru'r effeithiau ac ymateb yn effeithiol i ddigwyddiadau, pan fyddan nhw’n digwydd. Ymgymerir â chynllunio ar gyfer argyfwng ar lefel sirol, rhanbarthol a chenedlaethol. Cynhyrchir cynlluniau ymateb brys ar lefel fforymau lleol Cymru gydnerth a phob asiantaeth i ddisgrifio trefniadau i ymateb i argyfyngau a/neu risgiau penodol fel yr amlinellir yn y gofrestr risgiau cymunedol. Mae swyddogion yn cael eu hyfforddi yng nghynnwys y cynlluniau a threfnir cyfres o ymarferion (aml-asiantaeth ac asiantaethau unigol) yn rheolaidd i brofi'r ymateb. Yn dilyn hyfforddiant, ymarferion a digwyddiadau, caiff cynlluniau eu hadolygu yn seiliedig ar adborth a gwersi a ddysgwyd er mwyn sicrhau bod yr ymateb i argyfyngau yn y dyfodol yn fwy effeithiol.
Parhad busnes
Mae parhad busnes yn ymwneud â chynllunio i liniaru effeithiau amhariad posib ar wasanaethau cyhoeddus hanfodol, fel y gellir parhau i’w darparu yn ystod argyfwng. Mae gan ymatebwyr Categori 1 ddyletswydd gyfreithiol i roi trefniadau parhad busnes ar waith ar gyfer eu sefydliad, gan rannu arfer gorau. Beth bynnag fo’r digwyddiad, dylai’r awdurdod lleol ymdrechu i’r graddau y mae’n rhesymol i “fusnes fel arfer” wrth ddarparu gwasanaethau a nodir yn ei Gynllun Parhad Busnes. Mae hyn hefyd yn cynnwys sicrhau bod cyflenwyr hanfodol yn dal i allu cyflenwi mewn argyfwng.
Rhybuddio a Llywio
Mae trefniadau yn eu lle ar sail aml-asiantaeth ac o fewn pob sefydliad i rybuddio, llywio a chynghori'r cyhoedd cyn ac yn ystod argyfwng. Mae dogfennau a dolenni wedi’u gosod ar wefannau awdurdodau lleol sy’n rhoi gwybodaeth i’r cyhoedd am gynllunio a pharodrwydd at argyfwng. Yn ystod digwyddiad, bydd yr awdurdod lleol yn gweithio gyda phartneriaid aml-asiantaeth perthnasol i sicrhau bod neges gyffredin yn cael ei lledaenu i'r cyhoedd a'r cyfryngau o ran yr ymateb a'i effaith. Bydd gan Aelodau Etholedig rôl i'w chwarae drwy weithredu fel cyswllt rhwng eu cymunedau a'r cyngor.
Cadernid Cymunedol
Yn ogystal â dyletswyddau statudol ffurfiol, ceir cydnabyddiaeth gynyddol bod angen i ymatebwyr (awdurdodau lleol yn arbennig) ddefnyddio adnoddau a galluoedd eu cymunedau fel rhan o’r broses o baratoi ac ymateb i argyfwng. Caiff ei alw’n gadernid cymunedol a gellir ei ddiffinio fel “cymunedau ac unigolion sy’n harneisio adnoddau ac arbenigedd i helpu eu hunain i baratoi ar gyfer argyfyngau, ymateb iddyn nhw ac adfer, mewn ffordd sy’n ategu gwaith yr ymatebwyr brys”. Gall Aelodau Etholedig chwarae rôl allweddol wrth annog cymunedau i ddod yn fwy gwydn, yn arbennig drwy gynhyrchu cynlluniau argyfwng cymunedol. Drwy ddod yn fwy gwydn, gall unigolion a chymunedau ategu gwaith ymatebwyr lleol a lleihau effaith yr argyfwng yn y byr dymor a’r hirdymor.
Llun: Lewis Chatfield
Ar ôl nifer o argyfyngau ar raddfa fawr, cynhaliodd y llywodraeth adolygiad o gynllunio at argyfyngau yng Nghymru a Lloegr. Canlyniad hynny oedd Deddf Argyfyngau Sifil Posibl 2004, sy'n rhoi dull cyson a chadarn o ran cynllunio, ymateb ac adferiad brys yn y DU.
Gosododd y Ddeddf ddyletswyddau a chyfrifoldebau newydd ar sefydliadau, ac mae wedi’i rhannu’n ddwy ran:
Rhan 1: yn ymwneud â threfniadau lleol sy’n rhoi dyletswyddau statudol ar y sefydliadau hynny sydd â chyfrifoldebau am ymateb i argyfyngau o bwys sy’n effeithio ar gymunedau.
Rhan 2: yn cwmpasu pwerau brys y gellir eu defnyddio gan lywodraeth ganolog.
Mae’r Ddeddf yn rhannu ymatebwyr i argyfwng i ddau gategori, yn dibynnu ar faint eu rôl yn y gwaith amddiffyn sifil ac yn gosod cyfres o ddyletswyddau ar bob un.
Ymatebwyr Categori 1
Dyma’r sefydliadau sydd wrth wraidd ymateb i argyfwng:
Mae’r ymatebwyr ‘Categori 1’ hyn yn ddarostyngedig i chwe dyletswydd:
Ymatebwyr Categori 2
Mae’r rhain yn sefydliadau a allai, er nad ydyn nhw’n ymatebwyr ‘sylfaenol’, fod â rôl arwyddocaol a chael rhan fawr mewn digwyddiadau sy’n effeithio ar eu sector, sef:
Mae gan ymatebwyr Categori 2 ddyletswyddau statudol i gydweithio a rhannu gwybodaeth gydag ymatebwyr Categori 1 wrth gynllunio ac ymateb i argyfyngau o bwys.
ROLAU A CHYFRIFOLDEBAU
Ymdrinnir â phob argyfwng o bwys gan y Gwasanaethau Brys, Awdurdodau Lleol, Asiantaethau Iechyd, Cwmnïau Cyfleustodau ac Asiantaethau Gwirfoddol drwy ymateb ar y cyd.
Nid oes unrhyw gyfrifoldeb statudol ar grwpiau cymunedol, fel cynghorau tref neu blwyf, i gynllunio ar gyfer argyfyngau yn eu hardal leol, neu ymateb iddyn nhw. Serch hynny, mae’n arfer da i gymunedau adnabod y peryglon ac i wneud cynlluniau syml o ran sut gallan nhw gynorthwyo'r asiantaethau pe bai argyfwng yn digwydd.
Dylid cydnabod hefyd nad yw Grwpiau Cymunedol yn wasanaeth brys. Ni fyddan nhw’n cael eu hyfforddi, eu harfogi, eu grymuso na rhoi adnoddau iddyn nhw i gyflawni swyddogaethau gwasanaeth brys.
Yn gyffredinol, dylid cyfyngu'r ymateb i ofalu am les pobl yn y gymuned neu helpu i gynnal y seilwaith.
Mae yna nifer o beryglon a risgiau a all gael effaith ar gymuned, fel tân, tywydd garw, llifogydd, damweiniau diwydiannol, damweiniau trafnidiaeth, pandemig ffliw ac ati.
Photo: Lewis Chatfield
Mae Cyngor Sir Powys yn Ymatebwr Categori 1 hynod arwyddocaol ac mae ganddo rôl allweddol wrth gynllunio ar gyfer argyfwng neu ddigwyddiad o bwys, ymateb iddo ac adfer ohono.
Mae ymateb Cyngor Sir Powys i argyfwng wedi’i amlinellu yn ei Gynllun Digwyddiadau o Bwys.
Gellir crynhoi’r egwyddorion sy’n diffinio argyfwng o ran y Ddeddf fel a ganlyn:
Mae prif bryderon yr awdurdod lleol yng nghamau cynnar argyfwng yn cynnwys, cymorth i’r gwasanaethau brys, cymorth a gofal i’r gymuned leol ac ehangach a chydlynu’r ymateb gan sefydliadau heblaw’r ymatebwyr brys, e.e. y sector gwirfoddol. Wrth i amser fynd yn ei flaen, ac wrth i'r pwyslais newid tuag at adfer a dychwelyd i normalrwydd, bydd yr awdurdod lleol yn cymryd yr awenau wrth gydlynu rheolaeth aml-asiantaeth o’r effeithiau ar bobl leol, yr economi, yr amgylchedd a’r seilwaith.
Swyddogaethau allweddol
Swyddogaethau allweddol y Cyngor Sir yn ystod digwyddiad yw:
Adnabod pobl fregus
Fel rhan o’r ymateb aml-asiantaeth i’r digwyddiad, bydd yr awdurdod lleol yn adnabod pobl fregus hysbys yn yr ardal sy’n cael ei heffeithio. Byddan nhw hefyd yn dibynnu ar y gymuned i helpu i adnabod pobl fregus, y rhai a oedd eisoes yn fregus a’r rhai a ddaeth yn fregus yn sgil y digwyddiad. Bydd dull aml-asiantaeth yn cael ei fabwysiadu i gefnogi pobl fregus, hen a newydd, yn dilyn argyfwng.
Rôl Adran Cynllunio at Argyfyngau y Cyngor
Mae gan Gyngor Sir Powys Adran Cynllunio at Argyfyngau, sy’n gyfrifol am gydlynu ymateb y Cyngor i argyfwng.
Mae’r Adran Cynllunio at Argyfyngau yn cydlynu'r gwaith cynllunio a pharatoi, yr hyfforddiant a'r ymarferion ar gyfer argyfyngau. Bydd yn rheoli unrhyw argyfyngau llai, gan alw ar wasanaethau personél ac adnoddau perthnasol y Cyngor, lle bo'n briodol.
Mae’r Adran Cynllunio at Argyfyngau yn cydweithio'n agos â'r gwasanaethau brys, iechyd, asiantaethau eraill y llywodraeth, awdurdodau cyfagos, grwpiau gwirfoddol ac eraill, i sicrhau bod yr ymateb i argyfwng o bwys yn cael ei gydlynu rhwng yr holl asiantaethau dan sylw.
Mae’r Adran Cynllunio at Argyfyngau yn darparu Swyddog Cynllunio Argyfyngau ar Ddyletswydd 24-awr, sef y pwynt cyswllt cyntaf ar gyfer y gwasanaethau brys pryd bynnag y bydd angen cymorth arnyn nhw.
Rolau meysydd gwasanaethau penodol yr awdurdodau lleol
Mae gan bob maes gwasanaeth ei faes gweithgaredd arbenigol ei hun, y gellir galw arno i weithredu neu beidio pe bai argyfwng. Amlinellir y rhain yn fanylach yng Nghynllun Digwyddiadau o Bwys Cyngor Sir Powys.
Mae gan y rhan fwyaf o adrannau a gwasanaethau swyddogion “cyswllt brys” penodedig sy'n gweithio gyda'r Adran Cynllunio at Argyfyngau i baratoi ar gyfer digwyddiadau ac ymateb iddyn nhw. Bydd gweithdrefnau adrannol ar gyfer delio ag argyfyngau yn cael eu rhoi ar waith gan bob gwasanaeth perthnasol.
Y Ganolfan Orffwys mewn Argyfwng
Tra bod y Gwasanaethau Cymdeithasol yn cadw cyfrifoldeb cyffredinol am weithredu Canolfan Orffwys mewn Argyfwng, gwasanaeth ‘o fewn oriau’ yw hwn gan fwyaf, gyda gwasanaethau’n cael eu cynnig gan amrywiaeth o asiantaethau a gomisiynir. Mae COVID 19 a’r angen am Wasanaethau Cymdeithasol i gefnogi’r Gwasanaeth Iechyd Gwladol, wedi rhoi’r gwasanaeth hwn dan bwysau aruthrol, ac mae’n debygol y bydd gweithredu unrhyw ganolfan orffwys yn gyfuniad o adnoddau i raddau helaeth, gan gynnwys y sector gwirfoddol ar lefel leol. Mae hyn yn annhebygol o newid hyd y gellir rhagweld.
Yn Llangatwg, bydd Eglwys Sant Catwg yn cael ei hagor fel llety dros dro i’r rhai sydd wedi gorfod gadael eu cartrefi. Mae lle yno i greu canolfan orffwys a chyfleusterau cegin. Mae gwelyau plygu a blancedi ar gael.
Toriad yn y pŵer
Pan fydd y tywydd yn braf, mae’n hawdd peidio â meddwl am baratoi ar gyfer stormydd. Ond gall meddwl ymlaen llaw roi tawelwch meddwl i chi pan fydd y tywydd yn troi'n fygythiol.
I gael y wybodaeth ddiweddaraf am doriadau yn y pŵer sy’n lleol i chi, a phwy i gysylltu â nhw am fwy o wybodaeth ewch i:
https://powercuts.nationalgrid.co.uk/
Mae gan Western Power Distribution Gofrestr Gwasanaethau Blaenoriaeth fel eu bod yn ymwybodol o anghenion preswylwyr ac yn gallu eu cynghori yn unol â hynny.
Os oes unrhyw un yn eich cymuned yn fregus, cofrestrwch yn https://www.nationalgrid.co.uk/customers-and-community/priority-services
Peidiwch â chymryd yn ganiataol bod y cwmni pŵer yn gwybod nad oes gennych unrhyw bŵer. Ffoniwch nhw cyn gynted â phosib. Os ydyn nhw’n gwybod am y broblem yn barod, dylen nhw allu dweud wrthych pryd maen nhw’n disgwyl i'ch trydan gael ei adfer. Ffoniwch 105.
Rhifau ffôn defnyddiol mewn argyfwng
| Rhybuddion Llifogydd | 0345 9881188 |
|---|---|
| Llinell gymorth Digwyddiadau Cyfoeth Naturiol Cymru | 0300 065 3000 |
| Cyngor Sir Powys Tu Allan i Oriau | 03450 544 847 |
| Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru | 0370 6060699 |
| Heddlu Dyfed Powys | 101 - Achosion sydd Ddim yn Argyfwng 999 - Gwasanaethau Argyfwng |
| Ymddiriedolaeth GIG Gwasanaethau Ambiwlans Cymru | 01792 562900 |
| Dŵr Cymru/Welsh Water | 0800 0520130 |
| Western Power | 0800 6783105 or 105 |
| British Gas | 0800 111999 |
| British Telecom | 0800 800150 |
Llun: Tim Jones
Mae’r rhan fwyaf ohonon ni’n croesawu tywydd poeth, ond pan mae’n boeth iawn, mae yna beryglon iechyd. Mae pobl ifanc iawn, a'r henoed mewn perygl arbennig. Gall tywydd poeth iawn waethygu problemau'r galon ac anadlu.
Mae gan y Swyddfa Dywydd system rybuddio sy’n cyhoeddi rhybuddion os oes ton wres yn debygol. Mae’r cyngor canlynol yn berthnasol i bawb o ran cadw’n oer ac yn gyfforddus a lleihau peryglon iechyd:
Cyngor Tymhorol y Swyddfa Dywydd: https://www.metoffice.gov.uk/weather/warnings-and-advice/seasonal-advice
Cyngor y GIG ar gyfer gorludded gwres a thrawiad gwres : https://www.nhs.uk/conditions/heat-exhaustion-heatstroke/
Cyngor y GIG am eli haul a diogelwch yn yr haul: https://www.nhs.uk/live-well/seasonal-health/sunscreen-and-sun-safety/
AGE UK – sut i gadw’n oer mewn ton wres: https://www.ageuk.org.uk/information-advice/health-wellbeing/mind-body/staying-cool-in-a-heatwave/
Cyngor y Swyddfa Dywydd ar gyfer llosg haul: https://www.metoffice.gov.uk/weather/warnings-and-advice/seasonal-advice/health-wellbeing/uv/sunburn
UV ac Iechyd yr Haul: https://www.metoffice.gov.uk/weather/warnings-and-advice/seasonal-advice/health-wellbeing/uv/uv-and-sun-health
Sut gall UV effeithio ar eich llygaid: https://www.metoffice.gov.uk/weather/warnings-and-advice/seasonal-advice/health-wellbeing/uv/how-uv-can-affect-your-eyes
Bydd y rhestr wirio hon yn eich helpu i nodi a allai cartref fod mewn peryg o orboethi a sut i leihau'r risg hwn.
Er ein bod ni i gyd yn edrych ymlaen at y tywydd poeth, gall cartrefi weithiau orboethi (mynd yn anghyfforddus o boeth). Gall iechyd pawb fod mewn perygl yn ystod cyfnodau o dywydd poeth, ond mae rhai pobl yn arbennig o agored i niwed mewn gwres. Gall cartref poeth waethygu cyflyrau iechyd sy’n bodoli’n barod, a gall fod yn angheuol.
Mae cartrefi sydd weithiau yn gallu gorboethi yn ystod tywydd cynhesach yn cynnwys:
Mae nifer o resymau pam gallai rhai pobl fod mewn mwy o beryg o fynd yn sâl mewn tywydd poeth, gan gynnwys:
Rydyn ni’n aml yn cael rhywfaint o rybudd pan fydd cyfnod o dywydd poeth ar y gweill, ac mae wastad yn ddefnyddiol cynllunio ar ei gyfer bob haf. Mae yna bethau y gallwch chi eu gwneud i baratoi ac i leihau’r risg y bydd eich cartref yn gorboethi yn ystod tywydd poeth:
Pan fydd tywydd poeth yn cyrraedd, mae yna nifer o gamau cyflym a hawdd y gallwn ni i gyd eu cymryd i leihau gwres yn y cartref:
Fel ni, mae ein hanifeiliaid anwes hefyd yn agored i broblemau a salwch sy’n ymwneud â gwres, ac mae gan Gymdeithas Milfeddygon Prydain awgrymiadau gwych ar sut i gadw ein hanifeiliaid anwes yn ddiogel mewn tywydd poeth:
Photo: Tim Jones
Photo: Gail Jones
Ymweliadau Diogel ac Iach
Mae Ymweliad Diogel ac Iach yn cynnwys holl gynnwys y gwiriadau diogelwch tân yn y cartref, ond bydd hefyd yn cynnwys negeseuon diogelwch eraill a allai fod yn berthnasol i'r bobl sy'n byw yn yr adeilad. Bydd y pum prif bwnc ychwanegol yn cwmpasu:
Gyda'r potensial i ychwanegu pynciau pellach dros amser.
Mwy o gyngor
Os hoffech fwy o gyngor, ffoniwch ni ar 0800 169 1234 i siarad am y posibilrwydd o Ymweliad Diogel ac Iach gan weithwyr y Gwasanaeth Tân ac Achub. Os oes gennych larwm diffygiol a osodwyd gan y Gwasanaeth Tân ac Achub, cysylltwch â 0800 169 1234 am un newydd, neu
e-bostiwch saw@mawwfire.gov.uk.
Mae darpariaeth larymau mwg ac eitemau diogelwch eraill yn y cartref gan Wasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru yn cael ei chefnogi gan gyllid Llywodraeth Cymru.
Mae eu gwefan yn llawn gwybodaeth wych, gan gynnwys diogelu eich cartref, coginio'n ddiogel, diogelwch canhwyllau, diogelwch trydanol, gwresogyddion cludadwy, nwyddau gwynion, diogelwch Carbon Monocsid, larymau mwg, simneiau a thanau agored a stofiau llosgi coed.
https://www.mawwfire.gov.uk/eng/your-safety/in-your-home/protecting-your-home/
Diogelwch tân ar y Fferm: https://www.mawwfire.gov.uk/eng/your-safety/farm-fire-safety/
Gwefan Llywodraeth Cymru, yn llawn cyngor: https://www.gov.wales/fire-rescue
Photo: Gail Jones
Effaith
Mae effeithiau tanau gwyllt yn niferus ac yn eang. Gallan nhw gael effeithiau sylweddol ar yr economi, yr amgylchedd, treftadaeth a gwead cymdeithasol ardaloedd gwledig. Mae costau economaidd yn amrywio o gostau uniongyrchol sy’n gysylltiedig ag adnoddau brys, i golli incwm o’r tir yn dilyn achosion o danau gwyllt a difrod i eiddo. I'r diffoddwyr tân, gall fod yn anodd delio â thanau gwyllt mwy oherwydd y dirwedd a’r hygyrchedd. Weithiau, mae'r tymheredd eithafol a'r pellteroedd teithio hirach yn cario offer yn gwneud amodau gwaith hyd yn oed yn anoddach. Yn aml, gall hyn olygu bod criwiau niferus yn cael eu cadw dros nifer o ddiwrnodau sy'n golygu bod yn rhaid i beiriannau deithio ymhellach i gyrraedd argyfyngau eraill yn yr ardal yr effeithir arni.
Atal tanau bwriadol
Mae Atal Tanau Bwriadol yn dîm datrys problemau o fewn Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru i geisio lleihau ac atal tanau rhag cael eu cynnau’n fwriadol. Mae’r tîm yn cynnwys Swyddog yr Heddlu sydd wedi’i secondio, Swyddog Tân a thri ymgynghorydd arbenigol ar danau bwriadol sy'n sicrhau bod pob achos yn cael ei ymchwilio a'i ddadansoddi i wneud ein cymunedau’n fwy diogel. Mae’r tîm yn gweithio’n agos gyda’i bartneriaid i dargedu meysydd problematig ac i ddatblygu ffyrdd o leihau tanau bwriadol ac i nodi pwy neu beth allai gael eu heffeithio.
Beth a wnawn
Mae’r Tîm Atal Tanau Bwriadol a’r Swyddog Cyswllt Fferm yn gweithio gyda thimau rheoli tir/ Cominwyr / Porwyr i gyflwyno Polisi Tanau Gwyllt – llosgi dan reolaeth (rhwng 1af Hydref a 31ain Mawrth) a chyflwyno cyfnodau atal byr. Rydyn ni’n cydlynu gyda phartneriaid i gynnal patrolau a gwyliadwriaeth mewn mannau problemus drwy ddefnyddio technoleg fel Cerbydau Awyr Di-griw (UAV) a Theledu Cylch Cyfyng (CCTV) i atal a chanfod troseddau.
Rydyn ni wedi gweld bod tanau bwriadol nid yn unig yn dinistrio cartrefi a bywydau, ond gall ddinistrio'r amgylchedd. Mae lleihau tanau bwriadol yn helpu i ddiogelu’r llefydd rydyn ni’n byw, yn gweithio, yn dysgu ac yn treulio ein hamser hamdden. Rydyn ni am warchod ein cymunedau rhag ymddygiad gwrthgymdeithasol sy’n gysylltiedig â chynnau tanau, fel tipio anghyfreithlon, llosgi gwastraff peryglus neu anghyfreithlon a fandaliaeth o fewn ysgolion a cholegau. Yn ystod y blynyddoedd diwethaf, rydyn ni hefyd wedi gweld cynnydd yn y bygythiad o danau bwriadol sy’n deillio o gam-drin domestig a thrais yn y cartref, a thrwy ein nodau ar y cyd, byddwn yn ymdrechu i nodi’r digwyddiadau hyn drwy ymwybyddiaeth ehangach o bob un o Bartneriaid y Grŵp Tanau Bwriadol ar y Cyd er mwyn dod â’r troseddwyr hyn o flaen eu gwell, tra ar yr un pryd, sicrhau bod ymateb effeithiol ar waith i gefnogi dioddefwyr trosedd o’r fath. Rydyn ni am sicrhau newid diwylliannol ledled Cymru fel bod cymunedau’n ystyried tanau bwriadol yn annerbyniol yn gymdeithasol a’u bod yn weithredol o ran cadernid cymunedol.
Cyngor Diogelwch i leihau peryglon Tanau Damweiniol
I wneud yn siŵr y gallwn ymateb i’ch argyfyngau yn gyflym, rydyn ni angen i chi warchod eich cymuned rhag tanau bwriadol a riportio grwpiau sy’n ymgynnull yn wrthgymdeithasol. Mae cychwyn tân bwriadol yn drosedd a gallech gael cofnod troseddol o ganlyniad i gychwyn tân yn fwriadol.
Gallwch helpu drwy alw’r Heddlu ar 101 neu Crimestoppers yn ddienw ar 0800 555 111 os welwch chi unrhyw un yn cynnau tanau’n fwriadol.
Mae Cynnau Tanau’n Fwriadol yn Drosedd.
Os oes gennych unrhyw wybodaeth, cysylltwch â’r Tîm Atal Tanau Bwriadol ar 01792 705 130
Os ydych yn dyst i rywun yn dechrau tân glaswellt yn fwriadol, galwch yr Heddlu ar 999 neu’n dod o hyd i dystiolaeth o leoliad tân glaswellt sydd wedi’i gynnau’n fwriadol, ffoniwch y Tîm Atal Tanau Bwriadol ar 0370 6060 699 neu e-bostiwch arson.reduction@mawwfire.gov.uk
Gall stormydd gaeafol amrywio o eira cymedrol dros ychydig oriau i storm eira sy'n para sawl diwrnod. Mae tymereddau peryglus o isel yn cyd-fynd â nifer o stormydd gaeafol ac weithiau gwyntoedd cryfion, rhew, eirlaw a glaw. Un o’r pryderon mwyaf yw gallu tywydd gaeafol i roi stop ar wasanaethau gwres, pŵer a chyfathrebu, weithiau am ddyddiau ar y tro. Gall eira trwm ac oerfel eithafol atal ardal eang rhag symud.
Mewn senario o dywydd gaeafol, dylai pawb:
Cadw llygad ar gymdogion neu berthnasau hŷn i wneud yn siŵr eu bod yn ddiogel ac yn iach. Gwnewch yn siŵr eu bod yn ddigon cynnes, yn enwedig gyda’r nos, a bod ganddyn nhw stoc o fwyd a meddyginiaethau fel nad oes angen iddyn nhw fynd allan yn ystod tywydd oer iawn.
Adeiladau
Pibelli wedi’u byrstio
Eira ac Iâ
Dylai’r Cyngor gymryd gofal rhesymol i sicrhau diogelwch y cyhoedd, gweithwyr a gwirfoddolwyr.
Os bydd cynllun clirio yn cael ei weithredu, dylid ei gynnal am y cyfnod cyfan o dywydd garw a dylid cyfathrebu’r cynlluniau ar gyfer rheoli'r broses.
Lle bydd cyngor yn cymryd cyfrifoldeb am glirio eira ac iâ oddi ar lwybrau, dylai gymryd gofal rhesymol wrth wneud hynny. Dylid cymryd gofal wrth benderfynu ble i symud yr eira – gan sicrhau nad yw mynedfeydd, ffyrdd ymyl neu ddraeniau yn cael eu rhwystro.
Ar ôl i’r eira ac iâ gael eu clirio, peidiwch â defnyddio dŵr oherwydd gallai hyn achosi iâ du. Defnyddiwch halen neu raean i drin y rhannau hyn.
Hefyd os yw’r adeilad i’w ddefnyddio dros y gaeaf, mae angen i’r cyngor sicrhau bod pobl yn gallu mynd i mewn ac allan o’r adeilad yn ddiogel, sy’n golygu os nad yw’r llwybrau neu feysydd parcio yn cael eu graeanu, yna dylid cau’r adeilad.
GWEFANNAU DEFNYDDIOL:
Cyfoeth Naturiol Cymru:
Cyfoeth Naturiol Cymru yw prif gynghorydd Llywodraeth Cymru ar faterion sy’n ymwneud â’r amgylchedd a’i adnoddau naturiol; rheoli dŵr ac amddiffynfeydd llifogydd yng Nghymru ac ymateb fel ymatebwr argyfwng Categori 1 i ddigwyddiadau amgylcheddol sy’n cael eu riportio.
https://naturalresources.wales/flooding/?lang=en
https://naturalresources.wales/flooding/check-flood-warnings/?lang=en
Map risg o lifogydd hirdymor:
https://naturalresources.wales/floodriskmap?lang=en
Cofrestrwch i dderbyn rhybuddion am lifogydd:
https://naturalresources.wales/flooding/sign-up-to-receive-flood-warnings/?lang=en
Paratoi ar gyfer llifogydd
https://naturalresources.wales/flooding/preparing-for-a-flood/?lang=en
Gwirio lefelau afonydd:
https://rivers-and-seas.naturalresources.wales/?lang=en
Y Swyddfa Dywydd
Mae’r Swyddfa Dywydd yn darparu gwasanaeth meteorolegol cenedlaethol ar gyfer y DU, gan ddarparu gwasanaethau tywydd hollbwysig a gwyddor hinsawdd blaengar, i’ch helpu i wneud penderfyniadau gwell i aros yn ddiogel ac i ffynnu. Mae’r Swyddfa Dywydd yn darparu system e-bost ar gyfer rhybuddion tywydd garw, a dylid annog pob preswylydd a pherchennog busnes, p’un a yw eu heiddo yn yr ardal sydd mewn perygl o lifogydd neu beidio, i gofrestru:
https://service.govdelivery.com/accounts/UKMETOFFICE/subscriber/new
Rhagolygon y Swyddfa Dywydd:
ARGYFYNGAU SIFIL POSIBL CYNGOR SIR POWYS
Cyngor ar greu cynllun llifogydd:
Emergency.planning@powys.gov.uk
https://en.powys.gov.uk/article/3942/Flooding-alerts-and-advice
Cyfoeth Naturiol Cymru – riportio coed neu falurion sydd wedi disgyn:
0300 065 3000 (24 awr)
https://naturalresources.wales/about-us/contact-us/report-an-incident/?lang=en
Riportio llifogydd neu ddraeniau wedi’u blocio ym Mhowys:
https://en.powys.gov.uk/article/9784/Report-a-Flood
Cynllun Wardeiniaid Llifogydd Crughywel a’r pentrefi cyfagos:
CANLLAWIAU PELLACH
Fforwm Llifogydd Cenedlaethol:
nationalfloodforum.org.uk/
Adfer ar ôl llifogydd Llywodraeth y DU: flood-warning-information.service.gov.uk/recovering-after-a-flood
Blue Pages: bluepages.org.uk/
Sut i lanhau eich eiddo yn ddiogel:
assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachmentdata/file/348920/Flooding how to clean up your house safely.pdf
Flood Assist
https://floodassist.co.uk/flood-warnings/flood-area-info/powys
Cyfoeth Naturiol Cymru:
naturalresources.wales/flooding/what-to-do-before-during-and-after-a-flood/?lang=en
Canllaw i berchnogion tai ynglŷn â gwybod am eich perygl o lifogydd: knowyourfloodrisk.co.uk/sites/default/files/FloodGuideForHomeowners.pdf
Fforymau Llifogydd Cenedlaethol “Pwy sy’n gyfrifol am beth”:
nationalfloodforum.org.uk/about-flooding/flood-facts/whos-responsible-for-what/
Photo: Tim Jones
Photo: Tim Jones
Mae Cynghorwyr a gwirfoddolwyr Llangatwg yn gweithio i wneud ein cymuned yn fwy diogel os bydd llifogydd. Mae achosion diweddar o lifogydd difrifol, gan gynnwys Storm Dennis ym mis Chwefror 2020, wedi dangos yr angen i fod yn barod am lifogydd ac i allu ymateb os yw’r gwaethaf yn digwydd.
Mae’r Cyngor Cymuned wedi sefydlu gweithgor i ymchwilio i'r heriau sy’n wynebu trigolion Llangatwg yn ystod llifogydd, i adnabod yr eiddo sydd fwyaf agored i niwed ac i roi gwybodaeth i berchnogion fel y gallan nhw ddiogelu eu cartrefi. Mae pobl fregus eisoes wedi derbyn ‘pecynnau llifogydd’ Cyngor Sir Powys gyda gwybodaeth ynglŷn â sut i baratoi a phwy i gysylltu mewn argyfwng.
Mae tri aelod o Gyngor Cymuned Llangatwg wedi ymuno â Chynllun Wardeiniaid Llifogydd Crughywel a’r Pentrefi Cyfagos, a sefydlwyd ar ôl Storm Dennis. Mae gwirfoddolwyr wedi ymuno â nhw a fydd yn helpu i rybuddio trigolion, rhoi gwybodaeth a symud celfi rhag niwed os oes angen. Ar adegau eraill, bydd Wardeiniaid Llifogydd yn cadw llygad am beryglon posib, ac yn cysylltu â’r awdurdodau perthnasol os yw dreiniau neu gwlfertau wedi’u blocio gan goed neu falurion sydd wedi disgyn.
Os hoffech chi fwy o wybodaeth am Weithgor Llifogydd Cyngor Cymuned Llangatwg, e-bostiwch llangattockcc@gmail.com.
Os ydych mewn perygl neu os ydych yn wynebu argyfwng arall: ffoniwch 999
Pan fydd risg uchel o lifogydd neu achos o lifogydd yn digwydd, byddwch yn gallu cysylltu â’r wardeiniaid llifogydd ar y rhifau a ddarparwyd, neu byddan nhw mewn cysylltiad â chi.
Neu cysylltwch â’r cynllun wardeiniaid llifogydd drwy swyddfa gwirfoddolwyr CRiC ar 01873 812177 yn ogystal â’r cyfeiriad
e-bost crickresponse@gmail.com unrhyw bryd.
Byddwn hefyd yn postio diweddariadau ynglŷn â llifogydd a’r risg o lifogydd ar dudalen Facebook Crickhowell and Villages Flood Response
Gallwch hefyd ofyn i’ch warden llifogydd os hoffech dderbyn diweddariadau rheolaidd am y risg presennol o lifogydd drwy WhatsApp, e-bost neu neges destun.
Mae wardeiniaid llifogydd yn wirfoddolwyr sydd ar gael i’ch cefnogi i:
Nod y cynllun wardeiniaid llifogydd yw sicrhau bod pawb yn eich cartref yn ddiogel a bod unrhyw ddifrod llifogydd i'ch eiddo yn cael ei leihau.
Beth sydd angen i chi ei wneud:
GALL wardeiniaid llifogydd:
NI ALL wardeiniaid llifogydd:
Rhybuddion Llifogydd (Floodline): 0345 9881188
Llinell Gymorth Digwyddiadau Cyfoeth Naturiol Cymru: 0300 065 3000
Mae Cyngor Cymuned Llangatwg wedi bod yn archwilio’r posibilrwydd o gynnal cynllun Arafu’r Llif ar yr Onneu Fach i ddechrau, ond gellid ei ystyried hefyd ar gyfer nentydd lleol eraill sy'n bwydo’r Afon Wysg. Rydyn ni wedi bod yn gweithio ochr yn ochr â Chyngor Sir Powys ac yn aros am newyddion am gyllid ar gyfer y gwaith hwn.
Mae rheoli llifogydd yn naturiol yn anelu at leihau uchafbwynt dŵr llifogydd i lawr yr afon (brig y llifogydd) neu ohirio brig y llifogydd i lawr yr afon, gan gynyddu'r amser sydd ar gael i baratoi ar gyfer llifogydd. Mae eitemau niferus Arafu’r Llif yn gweithio gyda’i gilydd, gan helpu i leihau cyfradd y llif yn y dyffryn, pan fydd stormydd. Mae hyn yn cael ei gyflawni drwy gyfyngu ar gynnydd dŵr drwy ddalgylch mewn 3 ffordd:
Mae argaeau sy'n gollwng yn ffurfio'n naturiol pan fydd darnau mawr o goed yn disgyn i mewn ac ar draws y sianel. Mae'r darnau mawr hyn o bren yn dechrau casglu ffyn llai a dail sy'n caniatáu rhywfaint o ddŵr drwodd, ond sy’n dal rhywfaint o'r dŵr yn y nant yn ôl yn ystod llif uchel.
Gallwn ddynwared natur drwy adeiladu argaeau sy'n gollwng gan ddefnyddio pren o ffynonellau lleol. Gellir pinio'r argaeau sy'n gollwng yn eu lle neu eu cloddio i'r clawdd i sicrhau nad ydyn nhw’n symud o gwmpas mewn llif uchel. Mae adeiladu cyfres o argaeau ar hyd rhan o nant yn cynyddu effeithiolrwydd yr argaeau.
Mae malurion coediog yn helpu i greu pyllau a rhigolau, gan roi amrywiaeth o gynefinoedd ar gyfer pysgod a phryfed dyfrol ac yn denu mamaliaid ac adar. Mae’n bwysig y gall argaeau sy'n gollwng arafu symudiad silt a gwaddod i lawr yr afon. Gall silt gynyddu’r perygl o lifogydd drwy leihau faint o le sydd ar gyfer dŵr mewn sianel.
Math newydd o reoli afonydd: https://www.youtube.com/watch?v=21YAP8RF_sw&t=210s
GWEFANNAU DEFNYDDIOL
Elusen Arafu’r Llif yn Calderdale:
https://slowtheflow.net/about-us-2/
Fideo Arafu’r Llif yn Nyffryn Calder ar YouTube:
https://www.youtube.com/watch?v=GUsS-gQFTJc&t=64s
Cynllun Arafu’r Llif yn Pickering:
https://www.forestresearch.gov.uk/research/slowing-the-flow-at-pickering/
Susdrain: Y gymuned ar gyfer draenio cynaliadwy, mwy o wybodaeth a syniadau:
https://www.susdrain.org/delivering-suds/using-suds/suds-principles/suds-principals.html
Yorkshire Water: cyngor ar arbed dŵr:
https://www.yorkshirewater.com/your-water/save-water/
Mesurau Rheoli Llifogydd yn Naturiol yr Iseldir – canllaw ymarferol i ffermwyr Canllaw manwl i wahanol lefelau o ymyriadau Rheoli Llifogydd yn Naturiol , eu costau a’u buddion:
https://www.ydrt.org.uk/wp-content/uploads/2021/04/DVRN_lowland_NFM.pdf
Dyffrynnoedd Swydd Efrog: Mesurau Rheoli Llifogydd yn Naturiol – canllaw ymarferol i ffermwyr. Yn debyg i’r uchod ond gydag enghreifftiau o Reoli Llifogydd yn Naturiol yn yr Ucheldir:
https://www.ydrt.org.uk/wp-content/uploads/2021/04/YDNP-NFM-handbook.pdf
Cynghorau Gorllewin Northampton a Gogledd Northampton: Pecyn Cymorth Llifogydd Adnodd trawiadol o wybodaeth gan Awdurdod Llifogydd Lleol Arweiniol arloesol, gan gynnwys ‘Llyfrgell Llifogydd’ o ddogfennau canllawiau.
https://www.floodtoolkit.com/pdf-library/
A new Flood Warden Scheme is in the process of being set-up, and 8-10 volunteers are needed to cover areas of Llangattock. There will be Co-ordinator roles which are organisational, and could be home-based. There will also be Responder roles which will require a certain level of fitness as may involve moving and lifting.
Llangattock Community Council are supporting this effort to make our communities safer in the event of another serious flood. If you feel you would like to play a part or you would like more information please get in touch as soon as possible with Emma at: crickresponse@gmail.com
This information is provided by Llangattock's County Councillor.
The message from Welsh Government could not be clearer, stay at home if you can and stay safe. At Powys County Council there is a process in place to help residents and businesses who maybe concerned that the important restrictions are being stretched or even disregarded. Just so you are aware and need to either report something or simply want to find out some important information, help is at hand. Powys Trading Standards manage Welsh Government funded Public Protection Officers and can answer any questions you may have, or you can report something to them. Senior Trading Standards Officers oversee the work of the Public Protection Officers carrying out the COVID work for the Council. You can contact them direct via the generic trading standards email address trading.standards@powys.gov.uk and they can answer any questions you may have. In the case of reporting they can make an assessment as to whether it is for Powys County Council or the Police for enforcement responsibility and allocate the work accordingly. You can of course contact me and I will pass the information on if that helps cllr.jackie.charlton@powys.gov.uk Take care and stay safe. Cllr Jackie Charlton.
Residents in need of support can also contact the Community Council and we will do what we can to support you.
Happy New Year from Llangattock Community Council; let’s hope it is an improvement on 2020. Your Community Council are working to make it so.
In the past few weeks, with new Councillors on board, we have defined the council’s aims and objectives. In the coming months, we will be conducting surveys and refining this and into a medium to long-term plan for the village.
In order to achieve these aims and objectives, we are setting up a new committee structure. Each committee will have the power to appoint working groups and invite residents to work with us to create the community you want to live in.
The council has a tiny budget and limited resources, but we are willing to work with volunteers and residents to make Llangattock better. The new structure allows local people to get involved directly in projects to improve the village, to seek grant funding for new ventures and plan for the future.
Llangattock Community Council is developing a budget to match those aspirations, though that may take a number of years. More news on that shortly.
We have lots of ideas and enthusiasm for a better Llangattock. How long it takes to realise them depends not just on us, but on the people who live here too. Together, we can make Llangattock a better, happier place to be.
You can unsubscribe at any time by clicking the link in the footer of our emails. For information about our privacy practices, please visit our website.
We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices here.
